Bir iş analizinde izlenmesi gereken basamaklar şu şekildedir;
1. İşletmenin genelini kapsayan bir araştırma uygulayın
2. Analiz edilmesi gereken işleri belirleyin
3. İşlerle ilgili bilgi toplayın
4. İş tanımlamalarını hazırlayın
5. İş özelleştirmelerini hazırlayın
İş analizi bilgileri işletmelerde dört farklı alanda kullanılabilir; eleman seçme ve değerlendirme, performans değerlendirme, iş değerlemesi ve ücretlendirme ve son olarak eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi.
Farklı bir kaynak, iş analizi - iş tanımlaması - iş özelleştirmesi sonuçlarının bir işletme ortamında çok daha farklı alanlarda kullanılabileceğini yazmaktadır. Bu alanlar yukarıda belirtilenlerin yanısıra, yasal ilişkiler, stratejik insan kaynakları planlaması, kariyer gelişimi ile güvenlik ve sağlık konularını da içermektedir.
İş analizi yaparken izlenecek 6 yol mevcuttur. İlk yol, görüşme teknikleri kullanarak çalışanlara işlerin içeriği hakkında sorular sorulur. Bir çok işe uygunluğu açısından görüşme tekniği en fazla tercih edilen iş analizi metodudur. İkinci yol, yapılandırılmış ölçekler ve envanterler kullanmaktır. Tipik bir iş analizi ölçeği o işin içerdiği aktiviteleri içerir. Yanıtlayan kişi ise bu aktivitelerin ne kadar sıklıkla uyguladığı, işi için ne kadar önem taşıdığı hakkında değerlendirmelerde bulunur. Bu yanıtlar doğrultusunda işin içeriği hakkında bilgi sahibi olunur. Bu yüzden bu yol farklı işlerin karşılaştırılması anlamında en kullanışlı metodtur. Üçüncü yol ise doğrudan gözlem metodudur ve çalışanlar işlerinin başındayken müdahale edilmeden gözlemlenirler. Doğrudan gözlem metodu çalışanların hangi koşullar (gürültü, sıcak) altında iş aktivitelerini gerçekleştirdiklerini anlama açısından mükemmel bir teknik olmasına rağmen neden bu davranışların oluştuğu konusunda fazla bilgi sağlamaz. Bir başka yol, grup görüşme tekniğidir. Bireysel görüşme tekniği ile benzerlikler taşır ancak burada çalışanlarla küçük gruplar ya da panel tartışması halinde görüşmeler yapılır. İş analizi yaparken uygulanacak bir başka yol, teknik konferans metodudur. Bu süreçte konunun uzmanlarından işin özellikleri hakkında bilgi edinilmeye çalışılır. İzlenecek en son yol ise çalışanlardan günlük iş aktivitelerini bir iş günlüğüne yazmaları metodudur. Bu yol en az tercih edilen iş analizi yoludur çünkü herkesin farklı günlük tutma ve yaptıkları işleri anlatma tarzı olduğundan standardizasyonunu sağlamakta güçlükler doğmaktadır.
İş analizi uygulanırken tek bir yol seçileceği gibi farklı yollar da aynı zamanda kullanılabilir.
Ayrıca iş analizi envanterlerini iş odaklı ve çalışan odaklı prosedürler olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. İş odaklı prosedürlerde bir işin gerektirdiği aktiviteleri 400-500 göreve bölebilecek şekilde listeler oluşturulur ve görev analizi olarak adlandırılır. Çalışan odaklı prosedürler ise çalışanın o işi yapması için gerekli olan kişisel özellikleri ve yeteneklerinin listesidir.
Çalışan odaklı iş analizine örnek olarak McCormick, Jeanneret ve Mecham tarafından 1972 yılında geliştirilen "Position Analysis Questionnaire" (PAQ)'dir. Bir başka örnek de 1977 yılında geliştirilen "Dictionary of Occupational Titles" (DOT)' dur. Hem iş odaklı hem de çalışan odaklı prosedürler iş analizinin kriterlerini oluşturmak için aynı anda kullanılabilir.
Tipik bir iş analizi envanterindeki sorular aşağıdaki gibidir;
1. Yaptığınız iş nedir?
2. Pozisyonunuz gerektirdiği temel görevler nelerdir?
3. Fiziksel çalışma koşullarınız nelerdir?
4. İşinizi yapmak için gereken eğitim, deneyim ve yetenek seviyesi nedir?
5. Hangi faaliyetlere katılımda bulunuyorsunuz?
6. İşinizin sorumlulukları nelerdir?
7. İşinizi tamamlamanız için sizden beklenen performans standartları nelerdir?
8. Sağlık ve güvenlik koşulları nelerdir?
|